του Γιώργου Πανταγιά* Παιδί το οποίο δεν έχει παίξει παιχνίδι χωρίς φυσική δραστηριότητα είναι πραγματικά δυστυχισμένο. Γι αυτό και το μάθημα της γυμναστικής στην εκπαίδευση θεωρείται (ή τουλάχιστον έτσι πρέπει να είναι)βασικό. Όμως τα παιδιά δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μικρογραφία των μεγάλων επειδή ο οργανισμός τους δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί και γι αυτό πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά την άσκησή τους.
H καρδιαγγειακή λειτουργία παρουσιάζει διαφοροποιήσεις στην παιδική ηλικία. Η καρδιακή συχνότητα μειώνεται προοδευτικά κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας και στα πρώτα χρόνια της εφηβείας. Στην ηλικία των έξι ετών ο μέσος όρος της καρδιακής συχνότητας είναι 86 παλμοί/λεπτό στα αγόρια και 88 παλμοί/λεπτό στα κορίτσια. Στα πρώτα χρόνια της εφηβείας (περίπου στα 13 χρόνια)υπάρχει μια σταθερή μείωση στην καρδιακή συχνότητα ηρεμίας πού στα αγόρια πέφτει στους 66 παλμούς/λεπτό και στα κορίτσια στους70 παλμούς.
Η αρτηριακή πίεση του αίματος επίσης εμφανίζει μια προοδευτική αύξηση όσο το παιδί μεγαλώνει. Η συστολική πίεση αυξάνει από 108 σε 115mm Hg και η διαστολική από 72 σε 82mm Hg στα αγόρια. Στα κορίτσια τα επίπεδα είναι 5-10mm Hg χαμηλότερα από τα αγόρια της ίδιας ηλικίας.
Κατά την άσκηση η καρδιακή λειτουργία εμφανίζει τους ίδιους προσαρμοστικούς μηχανισμούς με τους ενήλικες. Επειδή όμως τα παιδιά έχουν χαμηλότερες συγκεντρώσεις αιμοσφαιρίνης στο αίμα σε σχέση με τους ενήλικες αυτό περιορίζει την ποσότητα του οξυγόνου που μεταφέρεται στους μύες.
Η αερόβια ικανότητα των παιδιών είναι περισσότερο περιορισμένη από ότι στους ενήλικες. Όμως και η αναερόβια ικανότητά τους είναι περιορισμένη λόγω της χαμηλής συγκέντρωσης ενός ενζύμου (της φωσφοφρουκτοκινάσης ).
Γι αυτό στην παιδική ηλικία για να αναπτύξουμε αυτές τις παραμέτρους δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε μεθόδους που χρησιμοποιούμε στους 
ενήλικες(δρομικές ασκήσεις, ταχύτητες κλπ)αλλά μόνο ασκήσεις με παιγνιώδη μορφή. Μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά βαριούνται πολύ εύκολα και ότι λόγω των παραπάνω ιδιαιτεροτήτων που αναφέραμε κουράζονται εύκολα και απογοητεύονται. Μόνο μέσα από το παιχνίδι μπορούμε να περάσουμε τα γυμναστικά ερεθίσματα που θέλουμε. Την ένταση της άσκησης την καθορίζουν ασυνείδητα τα ίδια τα παιδιά και δεν χρειάζεται να τα πιέζουμε παρά μόνο αν τα βλέπουμε ιδιαίτερα οκνηρά.
Στην διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας παρατηρείται αύξηση της μυϊκής δύναμης και στα δύο φύλα. Πριν την εφηβεία οι διαφορές στη μυϊκή δύναμη είναι μικρές με μια μικρή διαφορά υπέρ των κοριτσιών. Στην εφηβεία όμως τα αγόρια έχουν μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη από τα κορίτσια, γιατί εμφανίζεται μεγαλύτερη ανάπτυξη του μυϊκού ιστού(λόγω της τεστοστερόνης) ενώ στα κορίτσια εμφανίζεται μεγαλύτερη ανάπτυξη του λιπώδους ιστού τους.
Στην περίοδο της παιδικής ηλικίας και της προεφηβείας η επίδραση της άσκησης στην αύξηση της μυϊκής δύναμης είναι μικρή λόγω της απουσίας της τεστοστερόνης. Η αύξηση της δύναμης με την συστηματική άσκηση είναι περίπου 10-20% της αύξησης που παρατηρείται στους εφήβους με το ίδιο ποσό έργου. Γι αυτό και τα προγράμματα δύναμης για τα φυσιολογικά παιδιά δεν έχουν κανένα όφελος. Αντίθετα στη διάρκεια και μετά την εφηβεία τα προγράμματα δύναμης επιφέρουν σημαντικά οφέλη και για τα δύο φύλα. Αυτά τα προγράμματα όμως πρέπει απαραίτητα να χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένα στοιχεία για να έχουν θετικό αποτέλεσμα. Καλό θα είναι να αποφεύγονται οι ασκήσεις με βάρη χωρίς την παρουσία έμπειρου γυμναστή και να προτιμούνται ασκήσεις με το ίδιο το βάρος του σώματος ή του οργάνου του αθλήματος (π.χ. σουτ με τη μπάλα).
Η ευλυγισία, δηλαδή το εύρος κίνησης μιας άρθρωσης, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των μικρών παιδιών που δυστυχώς χάνεται με την αύξηση της ηλικίας. Μέχρι τα 16 χρόνια μπορούμε να έχουμε αύξηση της ευλυγισίας, μέχρι τα 20 παραμένει σταθερή και μετά αρχίζει ο εκφυλισμός. Τα κορίτσια συνήθως έχουν μεγαλύτερη ευλυγισία από τα αγόρια. Αυτό εικάζεται, περισσότερο με το είδος των φυσικών δραστηριοτήτων που συμμετέχουν παρά με βιολογικές διαφορές των δύο φύλων. Η άσκηση μπορεί να επιδράσει τόσο θετικά όσο και αρνητικά. Οι ασκήσεις για τη δύναμη συχνά περιορίζουν το εύρος κίνησης των αρθρώσεων. Όταν όμως στην προπόνηση δύναμης χρησιμοποιούμε όλο το εύρος κίνησης της άρθρωσης και προσέχουμε ιδιαίτερα τη διάταση των μυϊκών ομάδων, τότε δεν παρατηρείται μείωση της ευλυγισίας.
Η άσκηση δεν έχει επίδραση στο ύψος του παιδιού. Αυτό καθορίζεται από κληρονομικούς και διατροφικούς παράγοντες. Όμως έχει άμεση επίδραση στη σύσταση των οστών. Η τακτική φυσική δραστηριότητα αυξάνει τη μεταλλική σύσταση του οστού, την πυκνότητά του και το πλάτος του με αποτέλεσμα την αντοχή του οστού σε μεγάλες πιέσεις.
Η άσκηση συνήθως μειώνει το ποσό του λίπους του σώματος. Αυτό δεν οδηγεί πάντα σε μείωση του βάρους γιατί μπορεί να έχουμε αύξηση του μυϊκού ιστού. Η άσκηση σε συνδυασμό με την μείωση προσλαμβανομένων θερμίδων είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος μείωσης του βάρους στους ενήλικες. Στα παιδιά όμως η μείωση των θερμίδων δεν ενδείκνυται, εκτός αν είναι υπέρβαρα, γιατί είναι δυνατό να επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα στην ανάπτυξή τους.
Το πιο συχνό φαινόμενο για τα υγιή, δραστήρια παιδιά είναι οι τραυματισμοί. Η κύρια περιοχή εντόπισης τραυματισμών στα παιδιά είναι το μυοσκελετικό τους σύστημα γιατί αυτό δεν έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξή του. Μια άλλη συχνή κάκωση που παρατηρείται στην παιδική ηλικία, κυρίως στα ανταγωνιστικά αθλήματα, είναι τα κατάγματα. Τα περισσότερα από αυτά θεραπεύονται γρήγορα αρκεί να γίνει σωστή αντιμετώπιση ώστε να μην παραμείνει κάποια δυσμορφία.
Η φυσική δραστηριότητα απαγορεύεται σε αρκετά παιδιά εξαιτίας της ύπαρξης χρόνιων παθήσεων. Οι περισσότερες επίκτητες ή συγγενείς καρδιοπάθειες είναι συμβατές με κάθε είδους άσκηση. Σε πιο σοβαρές διαταραχές (όπως μια μέτρια πνευμονική στένωση, μέτριας βαρύτητας βαλβιδικές παθήσεις, πρόσφατη εγχείρηση καρδιάς) η άσκηση πρέπει να γίνεται με προσοχή. Σε βαρύτερες όμως περιπτώσεις, όπως μια καρδιακή ανεπάρκεια, απαγορεύεται η συμμετοχή σε οποιοδήποτε τύπο άσκησης.
Σε όλες τις περιπτώσεις το είδος της άσκησης θα πρέπει να καθορίζεται με τη συνεργασία του υπεύθυνου γιατρού και γυμναστή.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτεί η άσκηση παιδιών με χρόνιο βρογχικό άσθμα. Έρευνες έχουν δείξει ότι η άσκηση επιφέρει θετικά αποτελέσματα αρκεί να αποφεύγεται η εισπνοή κρύου και ξηρού αέρα. Ιδανική άσκηση για αυτά τα παιδιά θεωρείται το κολύμπι.
Τα παιδιά με ελεγχόμενο σακχαρώδη διαβήτη μπορούν να ασχολούνται με όλα τα αθλήματα, αρκεί να λαμβάνονται ορισμένες προφυλάξεις για να μην προκληθεί υπερβολική αύξηση των κατεχολαμινών, της αυξητική ορμόνης, της γλυκαγόνης, και της κορτιζόλης.
Έχει αποδειχτεί ότι με το κατάλληλο πρόγραμμα η χορήγηση ινσουλίνης περιορίστηκε σημαντικά.
Τέλος για τα επιληπτικά παιδιά η φυσική δραστηριότητα φαίνεται ότι αυξάνει το χρόνο ανάμεσα στις κρίσεις. Αν και ο μηχανισμός εκδήλωσης επιληπτικής κρίσης δεν είναι ακόμη γνωστός φαίνεται ότι μετριάζεται με την απελευθέρωση γαλακτικού οξέος.
Η γυμναστική στην παιδική ηλικία είναι εντελώς απαραίτητη γιατί διοχετεύει την ζωτικότητα του παιδιού, το προετοιμάζει για την ενήλικη ζωή μέσω του παιχνιδιού και του θωρακίζει την υγεία. Και υγιής μικρός είναι και πιθανότατα υγιής ενήλικας.
είναι καθηγητής Φυσικής αγωγής
στο Σύλλογο “ΑΓΑΠΗ”
& προπονητής ποδοσφαίρου στα τμήματα υποδομής
του “Α.Γ.Ο.Δ.Α. Παναρκαδικός”
και ιδιοκτήτης γηπέδου 5Χ5 στο Σφακάκι – Ρέθυμνο
28310 – 72350
6977935688
