ΒΙΑ ΣΤΑ ΓΗΠΕΔΑ
«Μια σπίθα αρκεί να φέρει την καταστροφή»,λέει το σλόγκαν της
Πυροσβεστικής για τις πυρκαγιές στα δάση. Το ίδιο σλόγκαν μπορούμε
να το μεταφέρουμε και για τα γήπεδα (κυρίως του ποδοσφαίρου ). Πόσοι από εμάς δεν έχουμε τύχει θεατές σε σκηνές άγριου ξυλοδαρμού
στο γήπεδο.
Κι εντάξει να είσαι θεατής . Άμα είσαι εκ των πρωταγωνιστών τι γίνεται;
του Γιώργου Πανταγιά*
Δεν είναι σπάνιο μετά π.χ. από ένα σκληρό φάουλ 
ή μια απόφαση του διαιτητή
να ακολουθήσουν μια σειρά αντιδράσεων. Οι παίχτες να δέρνονται με τους αντίπαλους. Οι παίχτες να δέρνουν το διαιτητή. Οι διαιτητές να δέρνονται μεταξύ τους (έχει συμβεί και αυτό ).
Ο πάγκος της μιας ομάδας αλαλάζοντας να επιτίθεται στον αντίπαλο πάγκο. Στην εξέδρα οι μισοί θεατές να ξυλοκοπούνται με τους άλλυς μισούς. Το ξύλο μεταφέρεται έξω από το γήπεδο στους γύρω δρόμους με τον καθιερωμένο
πλέον πετροπόλεμο με τους αστυνομικούς. Και τελειώνει στα…καφενεία μεταξύ αυτών που έβλεπαν το παιχνίδι από την
τηλεόραση. Τα παραπάνω δεν είναι ανάγκη να συμβούν με τη σειρά που περιγράφονται. Μπορούν να συμβούν ασχέτως σειράς.
Για ποιο λόγο όμως λειτουργούμε βίαια και γιατί εκδηλώνεται αυτή η συμπεριφορά μας συνήθως στα γήπεδα;
(Αν και μετά τα τελευταία γεγονότα θα λέγαμε ότι βία συνήθως εκδηλώνεται έξω
από τα γήπεδα αλλά εδώ θα ασχοληθούμε με την 
βία που αφορμή της είναι τα αθλητικά γεγονότα).
Γιατί για παράδειγμα όταν μας έρχεται το εκκαθαριστικό της εφορίας δεν πάμε
να πιάσουμε τον έφορο και να τον σπάσουμε στο ξύλο αλλά
πάμε με σχεδόν υποτακτικό τρόπο και όταν είμαστε στο γήπεδο και διαφωνούμε με την απόφαση του διαιτητή δεν διστάζουμε να αρπάξουμε ένα καδρόνι και να τον κυνηγήσουμε. Και μπορεί να είναι και ο ίδιος ο έφορος !!! Η βία στον αθλητισμό δεν είναι μόνο φαινόμενο των καιρών μας. Υπάρχει από αρχαιοτάτων χρόνων.
Παρόλο που οι Ολυμπιακοί Αγώνες της αρχαιότητας ήταν προϊόν της υψηλά
ανεπτυγμένης πολιτιστικά ελληνικής κοινωνίας διαπιστώνουμε ότι στο
πρόγραμμα των αγώνων περιλάμβανε και τα ιδιαιτέρως βίαια αθλήματα του
παγκρατίου και της πυγμαχίας. Έχουν καταγραφεί πολλοί θάνατοι αθλητών κατά την διάρκεια αυτών των αθλημάτων χωρίς ωστόσο να θεωρείται κάτι το αρνητικό ή το επιλήψιμο. Το να σκοτωθεί , να τραυματιστεί βαριά ή να μείνει ανάπηρος στην υπόλοιπη
ζωή του κάποιος αθλητής ήταν γνωστό και πιθανό. Στα μετέπειτα ρωμαϊκά χρόνια που ακολούθησαν έχουμε τις μονομαχίες στις αρένες.
Μονομαχίες μεταξύ των μονομάχων μέχρι θανάτου και μεταξύ των λιονταριών με τους μονομάχους. Είναι γνωστό το :΄΄Χαίρε Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν.΄΄
Στο Βυζάντιο αργότερα έχουμε τις ιπποδρομίες . Έντονος φανατισμός , έχουν χωριστεί σε δυο φατρίες: τους Πράσινους και τους Βενέτους. Εδώ συμμετέχουν και οι βασιλιάδες. Στη μεροληψία μάλιστα του βασιλιά Ιουλιανού του Α? υπέρ των Βένετων αποδίδεται και η πρώτη αρχή των ταραχών το 532 μ.χ. που κατέληξε στη στάση του Νίκα κατά τηνοποία σφάχθηκαν μέσα στον ιππόδρομο 30 χιλιάδες άνθρωποι και
πυρπολήθηκε ένα μεγάλο μέρος της πόλης. Και μετά εμείς γκρινιάζουμε για λίγες σπασμένες βιτρίνες γύρω από το γήπεδο της Τούμπας .
Αργότερα στο Μεσαίωνα έχουμε τις κονταρομαχίες γνωστές ως Τουρναμέντα. Εκεί οι ηττημένοι γίνονταν… σουβλάκια από τα κοντάρια των νικητών.
Και ερχόμαστε στον 14ο αιώνα στην Αγγλία που ανακαλύπτεται ένα άθλημα αγαπητό
στις λαϊκές μάζες , ταυτόχρονα βίαιο και αιματηρό ώστε διατάρασσε τη δημόσια τάξη, με το όνομα
football. 23 βασιλικά διατάγματα εξεδόθηκαν για να το σταματήσουν .
Ενδιαφέρον έχει εδώ να δούμε τους πρώτους κανονισμούς για το ποδόσφαιρο το 1845 από
το σχολείο του Rugby:
-Το βίαιο μαρκάρισμα επιτρέπεται μόνο όταν ο αντίπαλος κοντρολάρει τρέχοντας
την μπάλα.
– Κανένας παίχτης δεν επιτρέπεται έξω από την δική του πλευρά να κλωτσήσει τον αντίπαλο.
– Ένας παίχτης όταν πάει να μαρκάρει κάποιον αντίπαλο επιτρέπεται να τον πιάσει
μόνο από το ένα χέρι αν αυτός προσπαθήσει να τον ρίξει κάτω τότε μπορεί να τον
κλωτσήσει ελεύθερα
– Κανένας παίχτης δεν επιτρέπεται να έχει στις σόλες ή στα τακούνια των παπουτσιών
του σιδερένιες πρόκες ή σκάρες.
Έχω την εντύπωση ότι αυτοί οι κανονισμοί δεν έχουν καταργηθεί ακόμα από μερικές
ομάδες του Τοπικού μας πρωταθλήματος.
Είναι γεγονός ότι ο αθλητισμός σαν σωματική δραστηριότητα και σαν θέαμα
προσελκύει μεγάλες μάζες ανθρώπων (κυρίως το ποδόσφαιρο ). Όμως στα επεισόδια που γίνονται μέσα κι έξω από το γήπεδο δεν συμμετέχουν όλοι σ?αυτά αλλά ένα μέρος μόνο. Ποιοί είναι αυτοί και γιατί συμπεριφέρνονται έτσι;
Ένα μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας είναι οι ψυχικές ασθένειες. Κατά έναν πολύ συγκρατημένο υπολογισμό , σύμφωνα με τους ειδικούς, το 15% του συνολικού πλυθησμού έχει ανάγκη ψυχιατρικής παρακολούθησης. Ένας γιατρός σε κάποιο σεμινάριο αθλητική ψυχολογίας είχε πει: ΄΄Τα γήπεδα είναι οι μεγαλύτεροι χώροι συγκέντρωσης ψυχασθενών.
Ξέρετε πόσοι ?παλαβιάρηδες? μαζεύονται κάθε Κυριακή σε αυτά;΄΄
Φανταστείτε να κάθονται και μαζί στην εξέδρα όλοι αυτοί.
Η φτώχεια , με την έννοια της δυσκολίας απόκτησης κάποιων βασικών
καταναλωτικών αγαθών δημιουργεί αισθήματα ανισότητας και κατωτερότητας.
Αν σ?αυτούς προσθέσουμε τους χρήστες ναρκωτικών, αυτούς που ζουν
στο περιθώριο και αυτούς που έχουν χάσει τις ηθικές τους αξίες (κλέφτες, απατεώνες κ.ά.) έχουμε ένα μεγάλο ρεζερβουάρ ανθρώπων. Από αυτούς τώρα αντλούνται εκείνα τα άτομα που προβαίνουν σε βίαιες και επιθετικές
ενέργειες γιατί οι κοινωνικές συνθήκες τους γεμίζουν με άγχος, φόβο, απελπισία, απόγνωση, επιθετικότητα που τους φορτίζουν με επιθετικά συναισθήματα , τα οποία περιμένουν την ευκαιρία να έρθουν στην επιφάνεια και να εκφραστούν με
βίαιες ενέργειες εκεί όπου μπορούν και όπου τους δίνεται η ευκαιρία, γιατί είναι απογοητευμένοι και
θέλουν να εκδικηθούν την κοινωνία στην οποία ζουν και την οποία θεωρούν σαν τον κύριο φταίχτη για την προσωπική τους κατάντια ή ταλαιπωρία.
Ο βασικότερος παράγοντας της δημιουργίας των βιαιοτήτων μέσα στο γήπεδο
είναι οπωσδήποτε η δομή του αθλήματος. Σε αθλήματα όπου η νίκη στηρίζεται στο βαθμό δεξιότητας όπως π.χ. στην
ενόργανη και ρυθμική γυμναστική, στις καταδύσεις, στο σκι ή στα αθλήματα που οι αθλητές αγωνίζονται ο ένας μακριά του αλλού π.χ. στην κολύμβηση,
στο τένις, στους δρόμους, στις ρίψεις η δημιουργία επιθετικής συμπεριφοράς είναι ανύπαρκτη ή ελάχιστη. Δεν έχω δει ποτέ π.χ. στο Ρολαν Γκαρός τις τενίστριες να μαλιοτραβιούνται μεταξύ τους ή στις καταδύσεις
οι αθλητές να κάνουν «πατητή» μεταξύ τους.
Αντίθετα αθλήματα που στηρίζονται στο δυναμισμό και οι αθλητές έρχονται σε άμεση σωματική επαφή τότε η παραγωγή βίας είναι
αναπόφευκτη π.χ. αμερικανικό φουτμπόλ, ποδόσφαιρο, ράγκμπι κ.ά.. Εδώ πρέπει να πούμε ότι οι κανονισμοί κάθε αθλήματος παίζουν καθοριστικό ρόλο για την αποφυγή βιαιοτήτων.
Για παράδειγμα στο μπάσκετ , ενώ είναι άθλημα με σωματική επαφή η επιθετική συμπεριφορά που παρατηρείται
είναι συγκριτικά πολύ μικρότερη από τα προαναφερθέντα αθλήματα. Αυτό έγκειται στο γεγονός ύπαρξης σαφών και αυστηρών κανονισμών που δεν
αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας. Από την άλλη πλευρά εκεί που οι κανονισμοί δεν είναι απόλυτα σαφείς δεν υπάρχει ταύτιση απόψεων και κατά συνέπεια δημιουργούνται ευκολότερα
βίαιες σκηνές π.χ. το οφ σάιντ, το πέναλτυ, το πλεονέκτημα, η πρόθεση κ.ά.
Yπάρχουν κι άλλοι παράμετροι που καθορίζουν τη στάθμη και τη σημασία ενός αγώνα όπως:
-Το σκορ. Αλλιώς παίζεις όταν κερδίζεις με 6-0 κι αλλιώς όταν το σκορ είναι ισόπαλο ή χάνεις με μικρή διαφορά.
– Το εκτός ή εντός έδρας παιχνίδι. Όταν είσαι γηπεδούχος πλεονεκτείς από τη γνώση του χώρου, τη συμπαράσταση των φιλάθλων και γενικά την
ασφάλεια που σου δίνει το οικείο περιβάλλον. Από την άλλη αγχώνεσαι για να μην απογοητεύσεις τους οπαδούς σου. Σαν φιλοξενούμενος προσπαθείς με δυναμικό παιχνίδι να αντιστρέψεις τα παραπάνω αντίπαλα πλεονεκτήματα.
– Η σημασία του αγώνα. Αλλιώς αγωνίζεσαι στον τελικό του κυπέλλου κι αλλιώς στους αγώνες πρόκρισης στη φάση των ομίλων.
– H θέση των ομάδων στο βαθμολογικό πίνακα. Όσο πιο κοντά βρίσκονται τόσο ποιο δυνατά παίζουν.
– Η θέση των παιχτών στο παιχνίδι. Αλλιώς αγωνίζεται ο τερματοφύλακας, αλλιώς ο αμυντικός και αλλιώς ο επιθετικός.
Ο προπονητής ασκεί μεγάλη επιρροή στον αγωνιστικό τρόπο της ομάδας του. Υπήρχαν προπονητές (δυστυχώς υπάρχουν ακόμα ) οι οποίοι έλεγαν στους παίχτες τους «ή η μπάλα ή ο παίχτης θα περάσουν. Και οι δυο ποτέ». Ή ακόμα θεωρούσαν ότι κάθε παιχνίδι της ομάδας τους ήταν και μια πολεμική σύρραξη και αυτός είναι ο?.
Λεωνίδας με τους παίχτες του να είναι οι 300 και οι αντίπαλοι είναι οι?..Πέρσες.
Αποτέλεσμα : μετά από κάθε παιχνίδι ο γιατρός του αγώνα να έχει τρέξει πιο πολύ από τους
παίχτες.
– Η διαιτησία. Αυτός που θα πληρώσει τα…σπασμένα για την κακή εμφάνιση της ομάδας , για τα λάθη της άμυνας και του τερματοφύλακα και τις άστοχες κινήσεις του
προπονητή είναι , συνήθως , ο διαιτητής. Βέβαια κι αυτός με τις ενέργειές του κάποιες φορές καταστρέφει παρά διευκολύνει έναν αγώνα.
Ένας άλλος πάρα πολύ σοβαρός λόγος για την επιθετική συμπεριφορά αθλητών και
θεατών είναι τα ΜΜΕ. «Πόλεμος στη Τούμπα».» Καζάνι που βράζει το Χαριλάου» «Κόλαση το Καραϊσκάκη «, «Ανοιχτός ο τάφος του Ινδού»(παλαιότερα). Με τέτοια και άλλα χειρότερα πρωτοσέλιδα είναι δυνατόν διαβάζοντας τα ο κάφρος οπαδός να περιμένει τους αντιπάλους του με…λουλούδια;
Όμως ο αθλητισμός (βασικά ο ανταγωνιστικός ) πέρα από ψυχαγωγία και θωράκιση της υγείας , που αυτό μόνο θα έπρεπε να είναι , έχει καταντήσει μέσο πολιτικοποίησης και εμπορευματοποίησης . Ένα από τα πολλά παραδείγματα είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Βερολίνο το 1936 όπου ο Χίτλερ τους χρησιμοποίησε για να προπαγανδίσει το πολιτικό του σύστημα.
Τα χρήματα που διακινούνται στον αθλητισμό είναι τεράστια. Ένας μέτριος ποδοσφαιριστής αμείβεται πολύ περισσότερο από τον… πρωθυπουργό. Οι παράγοντες που έχουν επενδύσει πολλά χρήματα στα σωματεία απαιτούν κέρδη. Έτσι έρχεται η πίεση σε παίχτες, προπονητές με αποτελέσματα την υπερπροπόνηση, τα αναβολικά και άλλα αθέμιτα μέσα (π.χ. χρηματισμός διαιτητών, αντιπάλων παιχτών κ.ά.)
Εξάλλου οι ίδιοι οι παράγοντες καλλιεργούν στις τάξεις των ομάδων τους θερμοκέφαλους οπαδούς γιατί με αυτό τον τρόπο ασκούν ψυχολογική ή άλλη
πίεση στους διαιτητές και αντιπάλους για να αποκομίσουν θετικά αποτελέσματα.
Οι λύσεις και οι προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος της βίας
στα γήπεδα είναι πάρα πολλές και αρκετές μπορούν να είναι άμεσα
εφαρμόσιμες. Όμως τίποτα δεν θα γίνει εάν πρώτα εμείς που ασχολούμαστε επαγγελματικά με τον αθλητισμό δεν διδάξουμε στους αθλητές
ή στους μαθητές μας τα Ολυμπιακά ιδεώδη και τις ηθικές αξίες. Ξεκινώντας από τον παιδικό, ερασιτεχνικό αθλητισμό να αποκτήσουν τουλάχιστον οι άμεσα εμπλεκόμενοι παιδεία. Και μετά να στραφούμε στους αρμόδιους
πολιτειακούς φορείς : τοπικές ενώσεις, διαιτησία, ΕΠΟ, αστυνομία , Τύπο, κ.λπ.
Στο κάτω-κάτω η αποφυγή της βίας στα γήπεδα κάνει και καλό στην … υγεία μας.
* ο κύριος Γιώργος Πανταγιάς
είναι καθηγητής Φυσικής αγωγής
στο Σύλλογο “ΑΓΑΠΗ”
& προπονητής ποδοσφαίρου στα τμήματα υποδομής
του “Α.Γ.Ο.Δ.Α. Παναρκαδικός”
και ιδιοκτήτης γηπέδου 5Χ5 στο Σφακάκι – Ρέθυμνο
28310 – 72350
6977935688
