Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη διατροφή και την ψυχολογία του παιδιού σας

Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη διατροφή και την ψυχολογία του παιδιού σας

Η διατροφή ενός παιδιού είναι κάτι που αφορά όλους τους γονείς.
Όχι μόνο στις περιπτώσεις που  το παιδί είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο αλλά και γενικότερα για τη καλύτερη ανάπτυξη και υγεία του.
Όπως σε θέματα συμπεριφοράς και “εκπαίδευσης” οι βάσεις δίνονται στην πρώτη παιδική ηλικία, έτσι και στα θέματα διατροφής, οι βάσεις δίνονται από τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού.

*Της Άρτεμις Δρυγιαννάκη

Αιτίες που κάνουν ένα παιδί υπέρβαρο :

• Πολύ συχνά τα παιδιά δεν καταναλώνουν πρωινό. Πέρα του ότι με αυτό τον τρόπο δεν ενεργοποιούν το μεταβολισμό τους (όλοι ξέρουμε τη σπουδαιότητα του πρώτου γεύματος), καταλήγουν να τρώνε στο σχολείο- όπου οι επιλογές κάθε άλλο από υγιεινές είναι-, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συγκεντρωθούν στο μάθημα και στις δραστηριότητες του σχολείου. Η κατανάλωση πρωινού (κατάλληλου πρωινού) μπορεί να έχει μόνο επωφελείς επιπτώσεις στην όρεξη, στην αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη και στο μεταβολισμό.
• Τα σχολικά γεύματα, παρά τις προσπάθειες βελτίωσης του περιεχομένου τους, αποτελούνται από λίπη- ζάχαρη- αλάτι. Είναι φυσικό να είναι πιο εύγευστα και τα παιδιά να τα προτιμούν, ειδικά όταν δεν έχουν “εκπαιδευτεί “ σε άλλες γεύσεις. Θα μπορούσατε και οι ίδιοι οι γονείς να πάρετε θέση σε αυτό, όχι μόνο στο σπίτι με το παιδί αλλά και οργανωμένα σαν σύλλογος γονέων να κάνετε μια πρόταση βελτίωσης των σχολικών γευμάτων.
• Τα παιδιά έχουν μάθει στην αυξημένη κατανάλωση τροφών που περιέχουν λίπος.  Εννοείτε ότι όλοι μας, πόσο μάλιστα τα παιδιά, έχουμε ανάγκη το λίπος για την καλύτερη λειτουργία του οργανισμού. Η διαφορά βρίσκεται στην ποιότητα του λίπους. Τα ω3 λιπαρά- το ελαιόλαδο- το λίπος από τα γαλακτοκομικά προϊόντα κ.α. είναι η καλύτερη επιλογή. Κατανάλωση μεταλλαγμένων λιπών που βρίσκονται σε έτοιμες μαγειρεμένες τροφές- fast food κ.α. οδηγούν τα παιδιά σε αυξημένο κίνδυνο παθήσεων όπως καρδιαγγειακά- σακχαρώδη διαβήτη- υψηλή αρτηριακή πίεση κ.α. Προσοχή, η αφαίρεση του λίπους από το διαιτολόγιο του παιδιού μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά και να έχει επιπτώσεις στην υγιή ανάπτυξη (πνευματική και σωματική) του.
• Συναισθηματικοί  παράγοντες : το αίσθημα μοναξιάς οδηγεί στην κατανάλωση τροφής για συναισθηματική ικανοποίηση. Η κατάθλιψη είναι ένας ακόμα παράγοντας. Μπορεί να πάσχει το παιδί σας από κατάθλιψη;

Κάποια κοινά χαρακτηριστικά μπορεί να τα εντοπίσετε σε παιδιά που :
– δεν ενδιαφέρονται για δραστηριότητες που άλλοτε απολάμβαναν
– επικρίνουν συνέχεια τον εαυτό τους,
– αντιμετωπίζουν με απαισιοδοξία οποιαδήποτε προσπάθειά τους,
– τους λείπει ενεργητικότητα
– αισθάνονται θλιμμένα αλλά χωρίς αιτία
– έχουν προβλήματα με τον ύπνο τους
– μπορεί να έχουν στομαχόπονους ή πονοκεφάλους
– μπορεί να έχουν προβλήματα στο σχολείο που προκαλούνται από αναποφασιστικότητα και δυσκολία αυτοσυγκέντρωσης.

Συμπτώματα κακής / ανεπαρκούς διατροφής :

• Κόπωση : την νιώθουμε συνήθως σαν έξαρση ή πτώση της ενεργητικότητάς μας, καθώς τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα αυξομειώνονται. Ένας ακόμα βασικός λόγος που πρέπει να κάνουμε πολλά και συχνά γεύματα.
• Έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης και υπνηλία : αύξηση του σακχάρου στο αίμα μετά από το γεύμα (ειδικά όταν αυτό αποτελείτε από γλυκά- ραφιναρισμένους υδατάνθρακες- αεριούχα αναψυκτικά) μπορεί να προκαλέσει ιδιαίτερη αύξηση ινσουλίνης, η οποία με τη σειρά της, οδηγεί στη μείωση σακχάρου του αίματος και υπνηλία.
• Πρωινή ζάλη : η κόπωση που σχετίζεται με την υπογλυκαιμία βρίσκεται συνήθως στο χειρότερο σημείο της νωρίς το πρωί, καθώς το σάκχαρο του αίματος πέφτει κατά τη διάρκεια της νύχτας, οδηγώντας τα παιδιά να σέρνονται το πρωί. Τα παιδιά στα οποία συμβαίνουν ανισορροπίες στο σάκχαρο, δεν μπορούν να διατηρήσουν τα επίπεδά του σακχάρου του αίματος σταθερά (οπότε και να μην έχουν όλα αυτά τα συμπτώματα) εάν δεν φάνε.
• Κακοδιαθεσία ή ευερεθιστότητα : ενώ τα περισσότερα όργανά μας μπορούν να χρησιμοποιήσουν και άλλες τροφές για να παράγουν ενέργεια, ο εγκέφαλος εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από το σάκχαρο. Κακά επίπεδα σακχάρου του αίματος λοιπόν, οδηγούν σε ευερεθιστικότητα- κακοδιαθεσία- κακή αυτοσυγκέντρωση. 
• Νυχτερινή έγερση : καθώς τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα πέφτουν κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο οργανισμός του παιδιού μπορεί να προσπαθήσει να το ισορροπήσει, εκκρίνοντας ορμόνες από το συκώτι για την απελευθέρωση σακχάρου. Η κύρια ορμόνη που χρησιμοποιείται για αυτό το σκοπό είναι η αδρεναλίνη, η οποία αυξάνει την εγρήγορση και μπορεί να προκαλέσει αισθήματα αγωνίας ή πανικού, πράγμα που μπορεί να κάνει το παιδί κατά τη διάρκεια της νύχτας να βλέπει εφιάλτες ή και να ξυπνάει.
• Βουλιμία : όταν το επίπεδο σακχάρου του αίματος ?όχι μόνο στο παιδί αλλά και στους ενήλικες- πέφτει, είναι φυσικό το σώμα να αναζητά τροφές που ξέρει ότι θα αποκαταστήσουν γρήγορα τα επίπεδα του σακχάρου του, άσχετα από την ποιότητα της τροφής αυτής. Αυτό εκδηλώνεται ως βουλιμία, κατά κύριο λόγο για γλυκές/ αμυλώδεις/ ραφιναρισμένες τροφές. Τα συμπτώματα ανισορροπίας του σακχάρου του αίματος είναι πιο εμφανή όταν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα είναι χαμηλά. Η υπερβολική ινσουλίνη που εκκρίνει ο οργανισμός για να διατηρήσει τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα μπορεί να προκαλέσει πολλά σοβαρά προβλήματα.
• Μερικά από αυτά είναι : αυξημένη παραγωγή λίπους- υψηλή πίεση και κατακράτηση υγρών- αυξημένη χοληστερίνη- διαβήτης τύπου 2.

Αίτια που προκαλούν στρες στο παιδί : Το στρες χαρακτηρίζεται από την αίτια του, δηλαδή αν είναι  “εσωτερικό” (εδώ περιλαμβάνεται η πείνα- ο πόνος- η ευαισθησία στους θορύβους- η κόπωση- οι ερεθισμοί του περιβάλλοντος) ή “εξωτερικό” (εδώ περιλαμβάνεται η αλλαγή στην οικογενειακή δομή- ένας πιθανός χωρισμός των γονιών- λογομαχίες/ βία/ επιθετικότητα άλλων- απώλεια σημαντικών προσώπων/ αντικειμένων/ ζώων- βιασύνη και αποδιοργάνωση της καθημερινής του ζωής.)  
Το στρες είναι ένας σημαντικός παράγοντας επικινδυνότητας για το βάρος.
Τα παιδιά τρώνε για να ανακουφιστούν, κυρίως όταν δεν κατανοούν τα συναισθήματα τους και δεν ξέρουν πώς να τα διαχειριστούν.
Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι υπάρχει βιολογική σχέση ανάμεσα στο στρες και την ώθηση προς το φαγητό.
Δεν είναι τυχαίος χαρακτηρισμός για τις “τροφές παρηγοριάς”, που συνήθως είναι πλούσιες σε λίπη- ζάχαρη- θερμίδες και έχουν την ιδιότητα να ηρεμούν τις αντιδράσεις του οργανισμού στο χρόνιο στρες. Υποφέρει από στρες το παιδί σας ;

Κάποια κοινά χαρακτηριστικά μπορεί να σας βοηθήσουν να το εντοπίσετε :

– πεινάει συνέχεια ή έχει εμμονές με το φαγητό
-δεν έχει όρεξη για φαγητό
-έχει προβλήματα με τον ύπνο του: εφιάλτες- υπνοβασία- τρόμους μέσα στη νύχτα- δυσκολεύεται να κοιμηθεί όταν πέσει για ύπνο- δυσκολεύεται να ξυπνήσει το πρωί
-έχει δυσπεψία
-έχει ταχυκαρδίες
-έχει δερματικά προβλήματα
-υποφέρει συχνά από δυσκοιλιότητα ή διάρροια
-δείχνει μονίμως κουρασμένο
-έχει μεταπτώσεις στη διάθεσή του
-είναι πολύ ανταγωνιστικό  ή αποφεύγει κάθε διαγωνιστική προσπάθεια
-χρειάζεται διεγερτικά όπως αεριούχα ποτά- γλυκά- καραμέλες κ.α. για να συνεχίσει τη δραστηριότητά του
-έχει βιώσει μια δραματική αλλαγή στο βάρος του

Συμβουλές αντιμετώπισης/ διαχειρισμού μιας τέτοιας κατάστασης :

• Πρώτα από όλα ζητήστε τη συμβουλή του ειδικού σε προσωπικό επίπεδο. Ανεξάρτητα από αυτά που γνωρίζουμε και διαβάζουμε, είναι σημαντικό να μην βγάζουμε συμπεράσματα μόνοι μας και να κατευθυνόμαστε από τους ειδικούς σε κάθε θέμα. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει από μια επίσκεψη του παιδιού στον παιδίατρο, αναφορά των προβλημάτων/ συμπτωμάτων, κατεύθυνσή για ένα ειδικό έλεγχο. Επίσης ένας ψυχολόγος και διαιτολόγος θα σας βοηθήσουν για τα αντίστοιχα θέματα που σας απασχολούν.
• Αφιερώστε ουσιαστικό χρόνο στο παιδί σας. Ο σημερινός τρόπος ζωής επηρεάζει συναισθηματικά και βιολογικά το παιδί. Υπάρχει λιγότερη ρύθμιση του τι τρώνε τα παιδιά και ελάχιστες ευκαιρίες για τους γονείς να δώσουν το παράδειγμα και να δώσουν ένα πιο σωστό παράδειγμα για διατροφή- φυσική δραστηριότητα και γενικότερα υγιεινότερο τρόπο ζωής. Σκεφτείτε : πόσο χρόνο περνάτε με το παιδί σας;
• Βάλτε όρια στο παιδί και μάθετέ τα να διαχειρίζονται το χρόνο τους. Θέτοντας κάποια χρονικά όρια στο παιδί, μαθαίνει πώς να οργανώνει το χρόνο του και το βοηθάει να εντάξει και άλλες δραστηριότητες όπως π.χ. η άσκηση. Ο σχεδιασμός ενός προγράμματος προσφέρει μια καλή ευκαιρία αξιολόγησης των δραστηριοτήτων και προτεραιοτήτων- τη σπουδαιότητα της γυμναστικής και το χάσιμο χρόνου μπροστά στην τηλεόραση.  Η διαχείριση του χρόνου θα σας βοηθήσει να ανακαλύψετε αν το παιδί σας είναι αγχωμένο, αν το παρακάνει με τα μαθήματά του ή αν αναλαμβάνει δραστηριότητες τις οποίες όχι μόνο δεν απολαμβάνει αλλά αντιθέτως το αγχώνουν.
• Παινέψτε το παιδί σας. Ο καθένας μας γνωρίζει πόσο όμορφα νιώθουμε όταν δεχόμαστε επαίνους (παρόλο που αυτό μπορεί να σπανίζει στην κοινωνία μας). Είναι όλοι πολύ απασχολημένοι για να εκτιμήσουν αυτά τα μικρά της καθημερινότητας που μας κάνουν να νιώθουμε όμορφα με τους εαυτούς μας. Πάντως, για όλα τα παιδιά (και ακόμα περισσότερο αυτά που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση) ο έπαινος είναι αναγκαίος και ανεκτίμητος.
• Δείξτε τους αγάπη ανεξάρτητα από την ηλικία και το φύλλο. Όταν ένα παιδί δεν έχει πάρει αρκετή αγάπη και δεν έχει βιώσει το αίσθημα της επαφής, θα νιώθει ασήμαντο- ντροπαλό- ανάξιο προσοχής από τον οποιοδήποτε- δυστυχισμένο. Ένα αληθινό άγγιγμα στον ώμο- ένα τρυφερό χάδι στα μαλλιά- μια αγκαλιά, αρκούν για να πείτε στο παιδί σας πόσο το αγαπάτε και πως νιώθετε για αυτό.  Μην προσφέρετε αγάπη και τρυφερότητα όταν εσείς την χρειάζεστε. Παρακολουθήστε το παιδί σας και δείτε τις ενδείξεις όταν χρειάζεται επιβεβαίωση και προσφέρετέ του την απλόχερα. Πάρτε τα αγκαλιά ξαφνικά την ώρα που τους διαβάζετε ένα βιβλίο ή την ώρα που βλέπετε τηλεόραση. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν καλά με το σώμα τους και με τον εαυτό τους. Αυτές οι χειρονομίες και πολλές άλλες που θα σας βγουν αυθόρμητα πείθουν με έμμεσο τρόπο τα παιδιά ότι είναι γοητευτικά και αξιαγάπητα. Η επαφή ανεβάζει την αυτοεκτίμηση και κάνει τα παιδιά να αγαπούν τον εαυτό τους.  

Με αφορμή το καλοκαίρι, τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών και πολλές φορές το πιο “ελαφρύ” πρόγραμμα των γονιών ξεκινήστε μια νέα δραστηριότητα για το παιδί (το οποίο θα συζητήσετε και θα αποφασίσετε μαζί), μια νέα καθημερινότητα μαζί του π.χ. κολύμπι και παιχνίδι στη θάλασσα αντί παιδικής χαράς και παιχνίδι μέσα στο σπίτι, βραδινή βόλτα  και συζήτηση, ποδήλατο στις διακοπές όλη η οικογένεια μαζί κ.α. Δώστε στον εαυτό σας και το παιδί σας την ευκαιρία να γνωρίσετε καλύτερα τους εαυτούς σας (ξεχωριστά και μαζί) και  να αγαπήσει τον εαυτό του περισσότερο.

Καλό καλοκαίρι !

 * η Άρτεμις Δρυγιαννάκη
Ειδικός Εφαρμογών Διαιτητικής
Υπεύθυνη διατροφολόγος
Κυανού Σταυρού