Σπουδαία ιστορία κρύβει..η Νοτική σπηλιά της Νίθαυρης. Της Μόνικας Ζουγανέλη.

ΦΙΛΟΞΕΝΗΣΕ ΤΟΥΣ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΥΣ “ΤΣΟΥΠΟΓΙΑΝΝΗ“ ΚΑΙ “ΛΑΝΤΖΟΥΡΟΜΑΡΚΟ“ ΚΑΙ ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΟ “ΚΡΑΪΠΕ”

του Νικολέωντα Τσουπάκη.

Σχετικά με το θαυμάσιο άρθρο του συνεργάτη της ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ κ. Άρη Κουτάκη που γράφτηκε προ καιρού στην εφημερίδα  και αφορά στις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στη Νίθαυρη του Δήμου Κουρητών για το σπήλαιο Νοτική Τρύπα και την μετονομασία του σε σπηλιά Πωλ Φωρ του γνωστού Γάλλου φιλέλληνα θα ήθελα να προσθέσω τα εξής συμπληρωματικά στοιχεία.Τα στοιχεία αυτά τα μαρτυρούν έγκυρες γραπτές πηγές, οι κάτοικοι της περιοχής και είναι ενδιαφέροντα γιατί αποτελούν τη ζωντανή ιστορία του τόπου.

Ας ανατρέξουμε όμως στην αρχαιότητα. Στο σπήλαιο Νοτική Τρύπα Νίθαυρεως που βρίσκεται πάνω από το χωριό με την πελασγομινωική ονομασία “Νίθαυρις” όχι μακριά από την κορφή της. Ίδης βρέθηκε αρχαίος ανθρώπινος σκελετός που δείχνει ότι εκεί ζούσαν άνθρωποι. Τα οστά εστάλησαν για μελέτη στο Ηράκλειο και από τότε έγιναν άφαντα. Επίσης έξω από την είσοδο της αξιόλογης σπηλιάς είναι χαραγμένο στο βράχο το αρχαίο όνομα ONYMAXOC.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας εφιλοξενήθησαν στο ίδιο σπήλαιο οι χαϊνηδες και οπλαρχηγοί Τσουπογιάννης (Γιάννης Τσουπάκης) και Λαντζουρομάρκος (Μάρκος Λαντζουράκης), τους οποίους είχαν επικηρύξει οι Οθωμανοί λόγω της επαναστατικής τους δράσης εναντίον των σκληρών Αμπαδιωτών Τούρκων.

Δυστυχώς όμως ένας προδότης από ένα κοντινό χωριό που είχε το “παρανόμι” Μαραγκός είπε στους Τούρκους ότι οι Νιθαυριανοί οπλαρχηγοί έμεναν στην σπηλιά αυτή, που ο λαός μέχρι σήμερα ονομάζει του “Καλικά η Τρύπα – καθώς το οροπέδιο εκείνο του Ψηλορείτη λέγεται “Καλικάς.“ Τότε ο Κώστας Δανδουλάκης που είχε αναλάβει να φέρνει φαγητό στους δύο αγωνιστές χρησιμοποιώντας τη διπλωματία και την εξυπνάδα του, κατάφερε να τους σώσει από την εκδικητική μανία των κατακτητών.

Τα πράγματα όμως έγιναν ως εξής:

<Οι Τούρκοι πλησίασαν με τ? άλογα τους στην είσοδο της σπηλιάς και όταν διαπίστωσαν ότι ο βοσκός Κώστας Δανδουλάκης μιλούσε σε κάποιον και του είπαν:

“Μώρε συ του Τσούπη μιλείς;

Όϊ εγώ τη μία μιλώ τ? απατού μου την άλλη των προβάτων μου γιατί έχω μοναξιά.. απάντησε ο ίδιος δυνατά για ν? ακουστεί και συνέχισε λέγοντας – “άμα δε με πιστεύετε αμέτε μέσα να τονε ψάξετε”. Μόλις άκουσαν το διάλογο οι δύο Κουρήτες οπλαρχηγοί κατάλαβαν τον κίνδυνο που διέτρεχαν και δίνοντας ένα σάλτο βρέθηκαν στα βάθη της σπηλιάς που μόνο εκείνοι γνώριζαν καλά.

Οι Τούρκοι μπήκαν στη σπηλιά, δεν είδαν τίποτε κι άρχισαν να κατεβαίνουν.

Ο Δανδουλάκης τότε τους είπε “να προσέχουν γιατί είναι πολύ επικίνδυνη η κάθοδος στα σκοτεινά”. Ακούγοντας το αυτό οι Τούρκοι φοβήθηκαν και γύρισαν πίσω με αποτέλεσμα να σωθούν οι δύο “χαϊνηδες – οπλαρχηγοί”.

Στην Κρητική εγκυκλοπαίδεια 23^ων τόμων που προβάλλει τον πολιτισμό και την ιστορία της νήσου και έχει τίτλο «Κρήτη – Το αφιέρωμα» εκδοτικός οίκος Αρσινόη, υπάρχει αναφορά στους οπλαρχηγούς Γιάννη Τσουπάκη (ή Τσούπη όπως τον αποκαλούσαν οι Νιθαυριανοί) Λαντζουρομάρκο και την επέμβαση του συγχωριανού τους Κ.Δανδουλάκη προκειμένου να σωθούν από τον προδότη και τους Τούρκους. Συγκεκριμένα γράφεται στον 13^ο τόμο, σελ. 144:

«Το 1866 στην τοποθεσία Κάλικας, που βρίσκεται σε υψόμετρο 1300μ., ο Κωνσταντίνος Δανδουλάκης σε ηλικία 16 χρονών έσωσε τους οπλαρχηγούς Τσουπάκη και Λαντζουρομάρκο από τους Τούρκους και μετά σύνθεσε την παρακάτω μαντινάδα:

Στου Καλικά την τρύπα στα Βελανάδικα τον έσωσα

τον Τσούπη και τον Μάρκο, τον Λαντζουρομάρκο και δεν χάθηκα.

(Ο κερατάς ο Μαραγκός τσοι πήγαινε την τρύπα

Και θάρριενε ο άτιμος πως είναι οι άντρες πίτα).

Μουδέ στην Κρήτη ακούστηκε μουδέ στην ανωτέρα

Να ντολαντήσει μια Τουρκιά να την εκάμει πέρα».

Οι στίχοι που ευρίσκονται σε παρένθεση αναφέρονται στον προδότη..

Ντολαντώ σημαίνει: εξαπατώ, πείθω, ξεγελώ. Χρησιμοποιεί αυτό το ρήμα για να δηλώσει ότι εξαπάτησε – έπεισε τους Τούρκους ότι οι επαναστάτες δε βρισκόταν εκεί, όπως είχαν πληροφορηθεί.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο “Ιωάννης Τσουπάκης” ίδρυσε το 1882 στη Νίθαυρη το μοναδικό σχολείο της Αμπαδιάς – “έπειτα από υπόδειξη της μυστικής οργάνωσης “Εθνική Εταιρεία” – που στόχο είχε την αφύπνιση του σκλαβωμένου Γένους. Το παραπάνω αναφέρει ο Γιάννης Κυριακάκης στο περιοδικό κρητικού πολιτισμού “Προμηθεύς Πυρφόρος” τεύχος 33, σελίδα 12.

ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΠΗΛΙΑ ΕΚΡΥΨΑΝ ΤΟΝ ΚΡΑΪΠΕ

Στου Καλικά την Τρύπα επί κατοχής έκρυβαν οι αντάρτες τον φοβερό γερμανό στρατηγό Κραϊπε όταν τον είχαν απαγάγει από το Ηράκλειο και από τα Μυλοποταμίτικα τον μετέφεραν στην άλλη πλευρά του Ψηλορείτη στ? Αμαριώτικα για να τον φυγαδεύσουν τελικά στην Αφρική από τα νότια παράλια. Στη συγκεκριμένη σπηλιά έμεινε 4 μέρες επειδή, όμως υπήρχε στο μέρος αυτό κίνηση από κόσμο που ασχολούνταν με τ? αμπέλια του Καλικά και λόγω του ότι οι Γερμανοί φύλαγαν την περιοχή,τον μετέφεραν σε μια κοντινή σπηλιά στη “βορινή Τρύπα“ όπου υπήρχε πολύ λιγότερη κίνηση.

Σημειώτεον ότι στη Νίθαυρη είχαν σταλεί τότε 40 Γερμανοί επειδή υποψιάζονταν ότι ο στρατηγός τους θα περνούσε από ?κει.

Το πρόβλημα όμως ήταν ότι ο Κραϊπε έπρεπε να μεταφερθεί από τα Νιθαυριανά Όρη στο Κέδρος και από εκεί στο Λυβικό και οι Γερμανοί ήταν εμπόδιο. Για καλή τύχη των ντόπιων γινόταν στο χωριό ένας γάμος.

Σ? αυτό το γάμο οι Νιθαυριανοί προσκάλεσαν τους Γερμανούς και την ώρα που κορυφώνονταν το γλέντι κατάφεραν να τους μεθύσουν με αποτέλεσμα η συνοδεία του Κραϊπε με τους αντάρτες να περάσει ανενόχλητη για να κατέβει στην Αγία Παρασκευή και από εκεί να μεταβεί στα απέναντι Αμαριώτικα χωριά του Κέντρους.

Το σπήλαιο λοιπόν με τις ονομασίες “ONYMAXOC“, “Καλλικά Τρύπα”, “Νοτική Τρύπα Νιθαύρεως”, “Πωλ Φωρ” εκτός από την εντυπωσιακή του είσοδο και τους περίφημους σταλακτίτες κρύβει και μια πλούσια ιστορία που μαρτυρεί ότι εκατοικείτο από τον άνθρωπο σε διάφορες εποχές. Θεωρείται βέβαιον ότι κρύβει και άλλα μυστικά τα οποία εγκείται στους σπηλαιολόγους και τους αρχαιολόγους να τα αποκαλύψουν.

Μέριμνα της πολιτείας και ιδιαίτερα του Δήμου Κουρήτων πρέπει να είναι ν? ασφαλτοστρωθεί ο δρόμος που οδηγεί στο μοναδικού κάλλους οροπέδιο το Καλλικά και στην παρακείμενη σπηλιά που αναφέραμε.