Αιτίες μητρικής θνησιμότητας

ΑΙΤΙΕΣ ΜΗΤΡΙΚΗΣ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ

*του Ι Ματαλλιωτάκη

Ο τοκετός είναι μία από τις πιο φυσιολογικές διαδικασίες της ανθρώπινης ζωής και στις περισσότερες περιπτώσεις διεξάγεται ομαλά και απαιτεί ελάχιστη τεχνολογική ή ιατρική παρέμβαση. Και όμως, ακόμη και σήμερα, η κύηση και ο τοκετός είναι μία από τις πιο επικίνδυνες περιόδους της ζωής της γυναίκας και του νεογνού. Η μητρική και βρεφική θνησιμότητα και νοσηρότητα παραμένουν σε απαράδεκτα υψηλά ποσοστά σε ολόκληρο τον κόσμο. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη UNICEF οι μητρικοί θάνατοι φτάνουν τους 1.060 ανά 100.000 γεννήσεις στην Ανατολική Αφρική. Η πλημμελής αντιμετώπιση των τοκετών είναι ένας από τους λόγους που πεθαίνουν 585.000 μητέρες και περίπου 4 εκατομμύρια νεογέννητα παγκοσμίως κάθε χρόνο. Εκατομμύρια περισσότερες μητέρες και παιδιά υποφέρουν από μακροχρόνιες επιπλοκές του τοκετού.

Το ακριβές ποσοστό και οι κυριότερες αιτίες μητρικής θνησιμότητας διαφέρουν ανάμεσα στις χώρες του αναπτυσσόμενου και του αναπτυγμένου χώρου. Έτσι, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες η κυριότερη αιτία μητρικού θανάτου είναι η αιμορραγία, στην Αγγλία και στις ΗΠΑ σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες η κυριότερη άμεση επιπλοκή που επιφέρει θνησιμότητα κατά τον τοκετό είναι τα θρομβοεμβολικά επεισόδια και το ποσοστό άμεσων και έμμεσων θανάτων στην Αγγλία κατά τη χρονική περίοδο 2000-2003 υπολογίστηκε να είναι 13.1/100.000 κυήσεις.
Αν και δεν υπάρχει κάποια πρόσφατη μελέτη που να έχει ως αντικείμενο τις αιτίες μητρικής θνησιμότητας στην Ελλάδα, κυριότερη αιτία θεωρείται η αιμορραγία που μπορεί να είναι αποτέλεσμα διαφόρων καταστάσεων όπως η κατακράτηση μέρους ή ολόκληρου του πλακούντα, η ατονία της μήτρας, η εκστροφή της μήτρας, οι τραυματισμοί του περινέου, του κόλπου ή του τραχήλου, η ρήξη της μήτρας, και οι διαταραχές της πηκτικότητας. Άλλες αιτίες μητρικού θανάτου θεωρούνται η σήψη, η υπερτασική νόσος της κύησης και οι επιπλοκές της, η ύπαρξη επιπωματικού πλακούντα, επιπλοκές από την αναισθησία και ο εμβολισμός από αμνιακό υγρό.

Το πρώτο βήμα στην πρόληψη των επιπλοκών του τοκετού είναι η κατανόηση της προγεννητικής φροντίδας αφού οι γυναίκες που ξεκινούν την παρακολούθηση της κύησης στο πρώτο τρίμηνο έχουν πιο καλή έκβαση στην κύηση και λιγότερους παράγοντες κινδύνου να γεννήσουν χαμηλού βάρους για την ηλικία κύησης νεογνά.
Η αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου αφορά την αναγνώριση των παραγόντων και των συνθηκών των οποίων η τροποποίηση ή η αντιμετώπιση μειώνει τις επιπλοκές και βελτιώνει την έκβαση της κύησης.
Ακολουθούν τα παρακάτω παραδείγματα :

• Παράγοντες κινδύνου όπως η ελλιπής διατροφή, το κάπνισμα και το αλκοόλ μπορούν να μετριαστούν. Η αναγνώριση αυτών των ζητημάτων πριν τη σύλληψη είναι σημαντική. Για παράδειγμα, η χορήγηση φολικού οξέως πρέπει να ξεκινήσει πριν τη σύλληψη για τη μείωση της πιθανότητας ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα Είναι σημαντική η αποφυγή της λήψης φαρμάκων και των περιβαντολλογικών κινδύνων, όπως ο μόλυβδος στο πρώτο τρίμηνο.
• Οι χρόνιες ασθένειες που προϋπάρχουν της εγκυμοσύνης, όπως ο διαβήτης και η υπέρταση, πρέπει να ανιχνεύονται και να σχεδιάζεται ένα πλάνο αντιμετώπισης.
• Ο προσεκτικός υπολογισμός της ηλικίας της κύησης μειώνει τις επιπλοκές στον τοκετό, συμπεριλαμβανομένων όσων σχετίζονται με ιατρογενή πρόκληση τοκετού.
• Η ανίχνευση προηγούμενων μαιευτικών επιπλοκών που είναι πιθανόν να ξαναπροκύψουν. Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται ο πρόωρος τοκετός, η απώλεια του κυήματος στο δεύτερο τρίμηνο, ο διαβήτης κύησης, η υπέρταση στην εγκυμοσύνη και η αιμορραγία μετά τον τοκετό.
• Πρέπει να γίνεται ανίχνευση των κινδύνων γενετικών ανωμαλιών με βάση την ηλικία της μητέρας, του ιστορικού και του οικογενειακού ιστορικού
• Πρέπει να γίνεται έγκαιρος έλεγχος για λοιμώξεις όπως ηπατίτιδα Β, σύφιλη, HIV

Συμπερασματικά, αποτελεί μέγιστης σημασίας προτεραιότητα να μειωθεί περαιτέρω η μητρική θνησιμότητα και νοσηρότητα, να καταγραφούν οι κυριότερες αιτίες θανάτων στη Ελλάδα ώστε να αναγνωριστούν γεγονότα που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί και να συστηθούν βελτιώσεις στην κλινική πρακτική και την παροχή υπηρεσιών και να συνεχίζεται η ενημέρωση και η εκπαίδευση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Αν και ο επιθυμητός στόχος της μηδενικής μητρικής θνησιμότητας είναι δύσκολο να επιτευχθεί όπως σε κάθε ιατρική πράξη, είναι απαραίτητη η συνεχής επαγρύπνηση των γυναικολόγων και των μαιών ώστε με τις κατάλληλες παρεμβάσεις σε επίπεδο παρακολούθησης, διάγνωσης και θεραπευτικής προσέγγισης να διασφαλίζεται κατά το βέλτιστο τρόπο η καλύτερη δυνατή περίθαλψη σε όλες τις έγκυες γυναίκες. 

Δ/ντης: Αναπλ. Καθ. Ι Ματαλλιωτάκης
ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
 

Σεμινάριο για την εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής σε έγκυες γυναίκες

ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ το 24^ο Σεμινάριο ALSO (Advanced Life Support in Obstetrics - Εξειδικευμένη Υποστήριξη της Ζωής σε Έγκυες Γυναίκες) θα πραγματοποιηθεί στο αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου στις 16 και17 του μήνα.

Το σεμινάριο ALSO, που γίνεται με μεγάλη επιτυχία από το 2002 στην Αθήνα, οργανώνεται από τη Γυναικολογική κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών και είναι η πρώτη φορά που φιλοξενείται στην ευρύτερη περιοχή της Κρήτης κι έτσι, φέτος, γίνεται σε συνεργασία με τη Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Όπως αναφέρουν οι διοργανωτές, «το Σεμινάριο Εξειδικευμένη Υποστήριξη της Ζωής σε Έγκυες Γυναίκες καλύπτει ένα μεγάλο εύρος θεμάτων που άπτονται της καθημέρας επείγουσας μαιευτικής όπως:

• Μηχανισμοί φυσιολογικού τοκετού - Δυστοκία
• Αιμορραγία 1ου τριμήνου
• Αιμορραγία κατά το δεύτερο ήμισυ της κυήσεως
• Αιμορραγία τρίτου σταδίου Τοκετού
• Προεκλαμψία
• Φλεβική θρομβοεβολή
• Πρόωρος τοκετός
• Δυστοκία ώμων
• Πρόπτωση ομφαλίδας
• Μεταλλική και αναρροφητική εμβρυουλκία
• Ανώμαλες θέσεις και προβολές
• Συρραφή περινεϊκής ρήξης 3ου και 4ου βαθμού
• Περιθανάτια καισαρική τομή
• Σήψη στη λοχεία
• Ανάνηψη νεογνού
• Ανάνηψη μητέρας

Το Σεμινάριο ALSO εξασφαλίζει τόσο τη θεωρητική κατάρτιση όσο και την πρακτική εξάσκηση πάνω σε προπλάσματα, για την αντιμετώπιση σοβαρών επιπλοκών της μαιευτικής, που αποτελούν και τις συχνότερες αιτίες μητρικής και νεογνικής θνησιμότητας (Θρομβοεμβολική νόσος, Αιμορραγία κατά τον τοκετό και τη λοχεία, ρήξη μήτρας κ.α.). Για το λόγο αυτό αφορά όχι μόνο σε Γυναικολόγους – Μαιευτήρες, Μαίες αλλά και το σύνολο του Ιατρικού και παραιατρικού προσωπικού που απαρτίζουν ένα σύγχρονο μαιευτήριο».