Εμβολιασμός για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας:
Ουσιαστική κίνηση πρόληψης
Της Πέλας Νεονάκη*
Οι γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο προσβάλλονται από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, το δεύτερο μετά τον καρκίνο του μαστού σε συχνότητα καρκίνο των νέων Ευρωπαίων γυναικών (ηλικίας 15-44 ετών). Ενδεικτικά, το 2002 σχεδόν 500.000 γυναίκες ανέπτυξαν τη νόσο και 275.000 πέθαναν από αυτή παγκοσμίως. Ειδικότερα στις ΗΠΑ κάθε χρόνο περίπου 11.000 γυναίκες προσβάλλονται από τον καρκίνο του τραχήλου και 4.000 πεθαίνουν από τη νόσο. Οι περισσότερες περιπτώσεις τραχηλικού καρκίνου και όλες οι περιπτώσεις γεννητικών κονδυλωμάτων οφείλονται στον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων ή HPV (Human Papiloma Virus).
Η μόλυνση με HPV μεταδίδεται σεξουαλικά και η λοίμωξη συνήθως είναι ασυμπτωματική. Τουλάχιστον το 50% των σεξουαλικά ενεργών ανδρών και γυναικών θα μολυνθούν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τον ιό και 1% θα αναπτύξουν κονδυλώματα. Υπάρχουν περισσότεροι από 100 τύποι του ιού, 30-40 από τους οποίους μολύνουν τη γεννητική περιοχή. Από αυτούς, οι τύποι 16 και 18 προκαλούν το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και οι 6 και 11 το 90% των κονδυλωμάτων.
Για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου έχουμε πλέον δύο όπλα στα χέρια μας: Το γνωστό μας τέστ Παπανικολάου και το εμβόλιο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Το πρώτο ανιχνεύει ασυμπτωματική λοίμωξη από τον ιό και πολύ πρώιμα (άρα και αντιμετωπίσιμα) στάδια τραχηλικού καρκίνου, ενώ το δεύτερο προφυλάσσει από στελέχη του ιού HPV που προκαλούν τραχηλικό καρκίνο. Ως εκ τούτου, η εφαρμογή του εμβολίου δεν αντικαθιστά το τέστ Παπανικολάου, δεδομένου μάλιστα ότι το εμβόλιο περιέχει στελέχη του ιού που ευθύνονται για το 70% των περιπτώσεων τραχηλικού καρκίνου και όχι για το 100%.
Στη χώρα μας κυκλοφορούν δύο τύποι εμβολίου: Το τετραδύναμο που περιλαμβάνει τα στελέχη 16, 18, 6 και 11 και το διδύναμο που περιλαμβάνει τα στελέχη 16 και 18. Ο εμβολιασμός ολοκληρώνεται με τρεις δόσεις και για τα δύο εμβόλια. Από το 2006 έχει εγκριθεί η κυκλοφορία του εμβολίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις ΗΠΑ και σε πολλές άλλες χώρες για γυναίκες 9-26 ετών. Στην Ελλάδα το εμβόλιο έχει εισαχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολισμού από το 2008 για κορίτσια 12-15 ετών και παρέχεται πλέον δωρεάν από τα περισσότερα ασφαλιστικά ταμεία.
Κάθε εμβόλιο όπως και κάθε φάρμακο εμφανίζει παρενέργειες, οι οποίες στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι ήπιες και υποχωρούν σε λίγες μέρες και σε πολύ μικρότερο ποσοστό είναι σοβαρές. Η ασφάλεια του εμβολίου για τον HPV έχει γίνει θέμα συζήτησης συχνά στα μέσα ενημέρωσης και προβληματίζει τους γονείς και τις νέες γυναίκες.
Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα κάθε εμβολίου, μετά τις εργαστηριακές 
δοκιμές, ελέγχεται και σε κλινικό επίπεδο πριν δοθεί η έγκριση για την κυκλοφορία του. Η ασφάλεια για το εμβόλιο του HPV μελετήθηκε σε πέντε μεγάλες κλινικές δοκιμές στις οποίες συμμετείχαν πάνω από 21.000 γυναίκες ηλικίας 9 ως 26 ετών πριν αυτό εγκριθεί από το CDC (Center of Disease Control and Prevention= Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών και Πρόληψης), το FDA (Food and Drug Administration= Διαχείρηση Τροφίμων και Φαρμάκων), αλλά και το ΕΜΕΑ (European Medicine Agency= Ευρωπαϊκή Αντιπροσωπεία Φαρμάκων). Κατά την κυκλοφορία του, οι οργανισμοί αυτοί παρακολουθούν στενά την ασφάλεια του εμβολίου μέσω συστηματοποίησης και ανάλυσης όλων των αναφερόμενων ανεπιθύμητων ενεργειών (αναμενόμενων ή μη) μετά τον εμβολιασμό. Στη συνέχεια πιθανολογείται η συσχέτισή τους με τον εμβολιασμό από εξειδικευμένους επιστήμονες.
Από την έγκριση του τετραδύναμου εμβολίου ως το Δεκέμβριο του 2008, πάνω από 23 εκατομμύρια δόσεις έχουν διανεμηθεί στις ΗΠΑ κι έχουν καταχωρηθεί 11.916 αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών. Από αυτές το 94% ήταν αναφορές ήπιων έως μέτριων ανεπιθύμητων ενεργειών και το 6% αφορούσε σοβαρά περιστατικά.
Πόνος, οίδημα, κνησμός στο σημείο της ένεσης, ναυτία, κεφαλαλγία, εξάνθημα και χαμηλός έως μέτριος πυρετός είναι οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρονται μετά τον εμβολιασμό. Συγκοπτικά επεισόδια (λιποθυμίες) αναφέρονται επίσης, τα οποία είναι συχνά μετά τον εμβολιασμό εφήβων γενικώς και ανεξαρτήτως εμβολίου. Επειδή υπάρχει πιθανότητα σοβαρού τραυματισμού (π.χ. πτώση, κάκωση κεφαλής) συνιστάται η παραμονή στο ιατρείο 15 λεπτά τουλάχιστον μετά τον εμβολιασμό.
Τα σοβαρά περιστατικά μετά τον εμβολιασμό που έχουν ως τώρα αναφερθεί περιλαμβάνουν:
Το σύνδρομο Guilain Bare, μία νόσο που προκαλεί μυϊκή αδυναμία ως παράλυση και προσβάλλει γενικά 1-2 στους 100.000 εφήβους. Δεν έχει αποδειχτεί ότι ο εμβολιασμός για HPV αυξάνει τη συχνότητα του συνδρόμου στις νεαρές γυναίκες.
Θρομβοεμβολικά επεισόδια σε καρδιά, πνεύμονες, κάτω άκρα, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις αφορούσαν άτομα με προδιαθεσικούς παράγοντες (π.χ. λήψη αντισυλληπτικών).
Θάνατοι αναφέρθηκαν σε 32 περιπτώσεις, αλλά δεν βρέθηκε ερμηνεία που θα υποδείκνυε ότι προκλήθηκαν από τον εμβολιασμό.
Με βάση την ως τώρα παρακολούθηση το CDC, FDA και ΕΜΕΑ κρίνουν το εμβόλιο
ασφαλές και αποτελεσματικό.
Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έχει μελετηθεί σε γυναίκες 9-26 ετών και θεωρείται ότι προστατεύει από τραχηλικό καρκίνο, καρκίνο κόλπου και αιδοίου και από γεννητικά κονδυλώματα (το τετραδύναμο)για τα πρώτα 5 χρόνια τουλάχιστον μετά τον εμβολιασμό. Η αποτελεσματικότητα μετά τα 5 έτη αποτελεί αντικείμενο παρακολούθησης και θα τεκμηριωθεί στο μέλλον.
Το εμβόλιο δεν συνιστάται σε εγκύους, γιατί δεν υπάρχουν αρκετές μελέτες σε αυτές, αλλά μπορεί να γίνεται σε θηλάζουσες γυναίκες. Δεν έχει επίσης μελετηθεί αρκετά στα αγόρια. Ο εμβολιασμός αντενδείκνυται σε άτομα με σοβαρή αλλεργία σε κάποιο από τα συστατικά του εμβολίου και πρέπει να αναβάλλεται σε περίπτωση μέτριας ή σοβαρής οξείας νόσου.
Ακόμα και γυναίκες που έχουν ήδη προσβληθεί με ένα τύπο του ιού μπορούν να εμβολιαστούν και να προστατευτούν από τα υπόλοιπα στελέχη που περιέχει το εμβόλιο.
Έχουμε λοιπόν στη φαρέτρα μας ένα ακόμη ισχυρό όπλο για την καταπολέμηση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας μέσω της πρόληψής του. Κι επειδή ο ιός που προκαλεί τον καρκίνο είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενος, όσο περισσότερα άτομα εμβολιάζονται τόσο λιγότεροι είναι οι φορείς του ιού, που σημαίνει ότι περιορίζεται η μετάδοσή του.
* η κα Πέλα Νεονάκη
είναι παιδίατρος στο ΙΚΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ
και συνεργάτης της Ρ.Α. στα θέματα υγείας
τηλ.επικ.: 28310-31157
