Αφιέρωμα στην Επαρχία Αμαρίου (δ΄μέρος)
17/11/09
Το τέταρτο και τελευταίο μέρος του μεγάλου αφιερώματος στην επαρχία Αμαρίου από τον γνωστό πολιτικό επιστήμονα και δημοσιογράφο κ. Άρη Κουτάκη. Τοποθετήσεις σε χωριά αλλά και σε γεγονότα με σαφείς αναφορές σε ζητήματα που σημάδεψαν την ιστορία του αιματοβαμμένου τόπου μας, εξιστορούνται σε αυτή τη σημαντική συγγραφή.
του Άρη
Κουτάκη * Κι ήταν μάλιστα τόση μεγάλη η προσφορά των ανθρώπων του τόπου στον αγώνα κατά της Τουρκιάς, που η φήμη τους ξεπέρασε τα όρια της Κρήτης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Ιωάννης (Αναγνώστης) Κατσαντώνης από το Άνω Μέρος.
Όταν ο πρίγκιπας Γεώργιος επισκέφθηκε το Άνω Μέρος (1899) ασπάσθηκε στο μέτωπο τον μεγάλο αγωνιστή, δείγμα εξαιρετικής τιμής και βαθύτατου σεβασμού.
Κι η Κρητική Μούσα, δεν ξέχασε κι αυτή να υμνήσει τις πολεμικές αρετές του ήρωα:
«Νάσανε ούλοι οι αρχηγοί ώσαν τον Κατσαντώνη,
ήθελα κάμουν την Τουρκιά να μη πολυξαπλώνει»
Κείνες τις δύσκολες για τον τόπο εποχές, γεννιούνται στο χωριό Βρύσσες ο Έμμ. Βιβιλάκης (1806) και στο Βυζάρι ο Παύλος Βλαστός (1836). Επαναστάτες αλλά και διανοούμενοι οι ίδιοι, με μεγάλη προσφορά και μνημειώδη έργα, αποτελούν άσβεστη λαμπάδα στην τροχιά του χρόνου, άξιοι και οι δύο Παγκρήτιας ευγνωμοσύνης.
Μα την ίδια εποχή (1859) γεννιέται στο χωριό Πλατάνια, η Καλλιρόη Σιγανού Παρρέν.
Λογία, δημοσιογράφος, κοινωνίστρια και φεμινίστρια, έγινε αφορμή ό,τι έχει σήμερα σχέση με την εξύψωση της γυναίκας, να ?ναι έργο δικό της.
Το «Άσυλο ανιάτων γυναικών», η «Οικοκυρική Σχολή», ο «Πατριωτικός Σύνδεσμος» (ΠΙΚΠΑ), το « Λύκειο Ελληνίδων» είναι μερικά μόνο από τα δημιουργήματα της, ενώ το να μπαίνουν και γυναίκες στα Πανεπιστήμια, η γυναικεία ψήφος, το να διορίζονται και οι γυναίκες στο Δημόσιο, είναι κι αυτά μερικά μόνο από τα επιτεύγματα της.
Κείνες τις ταραγμένες εποχές, στον Πλάτανο της Σχολής Ασώματων και κάτω απ? τους 12 κλώνους του, συνεδρίαζαν οι προεστοί της Κρήτης για ν΄αποφασίσουν τον κάθε ξεσηκωμό ενάντια στην Τουρκιά. Γι? αυτό και δίκαια ονομάστηκε «Η Πνύκα της Κρήτης».
Απ? το χωριό Απόστολοι κι ο ιερομόναχος Συμεών Γαβράς, που πήρε πίσω (το 1870) από Τούρκο αξιωματικό στο Ηράκλειο, το Ιερό Λάβαρο του Αρκαδιού, πού ?χανε πάρει μαζί τους οι Τούρκοι μετά την καταστροφή του.
Στην Γερμανική κατοχή, η περιοχή τ? Αμαρίου ονομαζόταν «Ελευθέρα Ελλάς».
Σύμμαχοι, πολεμιστές, εύρισκαν εδώ φιλόξενο και ασφαλές καταφύγιο.
Γι? αυτό και σε πολλά χωριά υπάρχουν σήμερα τιμητικά διπλώματα - ευχαριστίες των Συμμαχικών Κυβερνήσεων, που στάλθηκαν ως ένδειξη ευγνωμοσύνης μετά την απελευθέρωση.
Το γενναίο όμως και αντιστασιακό φρόνιμα των κατοίκων, καθώς και το πέρασμα του απαχθέντος στρατηγού Κράϊπερ απ? την περιοχή, στάθηκαν αφορμή να πληρώσουν τ? Αμαριώτικα χωριά του Κέντρους βαρύ φόρο αίματος: 164 νεκροί!…
Ένα από τα πιο σκληρά ολοκαυτώματα του Ναζισμού στον Ελληνικό χώρο.
Φεύγοντας οι Γερμανοί από τον τόπο, ανασκουμπώθηκαν πάλι οι άνθρωποι, κτίσαν τα καμμένα χωριά τους, προσπάθησαν να κλείσουν τις πληγές.
Στα χρόνια ειρήνης που ακολούθησαν, γεννιές μεγάλωσαν κι άνθρωποι ήρθαν κι έφυγαν.
Ο τόπος, αναπολεί σήμερα το ένδοξο παρελθόν, μα παλεύει με τους φιλότιμους ανθρώπους του και τους θεσμοθετημένους φορείς του, να σηκωθεί λίγο ψηλότερα.
Η δημιουργία και λειτουργία του Φράγματος των Ποταμών, η δημιουργία μεγάλης τουριστικής μονάδας με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και το Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας στην Σχολή Ασωμάτων, η ανάδειξη των ορεινών όγκων της περιοχής μέσα από τα Ευρωπαϊκά προγράμματα, η πίστα αιωροπτερισμού στην Σάμιτο, το οικοτουριστικό-κατασκηνωτικό κέντρο του Μέρωνα, η συντόμευση του Αμαριώτικου δρόμου, η επέκταση και ο εκσυχρονισμός των δικτύων άρδευσης, η αξιοποίηση του υδάτινου πλούτου, αλλά και οι φιλότιμες προσπάθειες ιδιωτών που επενδύουν στην περιοχή, είναι μερικά από τα μέσα που θ? αποτελέσουν μοχλούς ανάπτυξης της περιοχής.
*Ο Άρης Κουτάκης είναι
Πολιτικός Επιστήμων Κοινωνιολόγος-Δημοσιογράφος
Συγγραφέας Ερευνητής Σπηλαιολόγος και Αρχηγός-Συνοδός Βουνού.
