ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

6/11/09

Το Επιμελητήριο Ρεθύμνης ανταποκρινόμενο στην εναρκτήρια, αλλά σημαντική, πρόσκληση της Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Ναυτιλίας κας Λούκα Κατσέλη για τη διατύπωση προτάσεων προκειμένου το Υπουργείο να καταθέσει προς ψήφιση σειρά νομοθετημάτων με στόχο την αναθέρμανση της οικονομικής δραστηριότητας, υπέβαλε στις 5 Νοεμβρίου 2009 μνημόνιο θέσεων και προτάσεων. Αναλυτικά το μνημόνιο έχει ως εξής:

Ι. Συνοπτική περιγραφή και καταγραφή των βασικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν κλάδοι και επιχειρήσεις στον Νομό Ρεθύμνης:

Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της οικονομίας του Νομού μας προκύπτει από την συνύπαρξη δύο σχετικά ανεπτυγμένων τομέων, του τουρισμού και της αγροτικής – κτηνοτροφικής παραγωγής.
Συνεπώς, μπορεί να υποστηριχθεί, η οικονομική δραστηριότητα στο Νομό Ρεθύμνης στηρίζεται σε αυτούς τους δύο πυλώνες.
Η σύζευξη και η διασύνδεση μεταξύ αυτών των οικονομικών τομέων παραμένει σε χαμηλό επίπεδο. Έλλειμμα, επίσης, παρουσιάζεται στην διαφοροποίηση και εξειδίκευσή τους, όπως, επίσης, και στην ενσωμάτωση επενδύσεων τεχνολογίας και καινοτομίας.

Επιπλέον, το τελευταίο διάστημα και οι δύο αυτοί τομείς δέχονται σοβαρές πιέσεις προκαλώντας αντίστοιχα σοβαρές συνέπειες στα θεμελιώδη μεγέθη της τοπικής οικονομίας.

Η κάμψη του αγροτικού εισοδήματος, οφειλόμενη στην αύξηση του κόστους παραγωγής, στην μείωση των τιμών των παραγόμενων προϊόντων αλλά και στη σχετική μείωση των συμπληρωματικών ενισχύσεων, έχει οδηγήσει στην μείωση της αγοραστικής κίνησης στην τοπική αγορά αλλά και στην αποθάρρυνση πραγματοποίησης των σχετικών, απαραίτητων για τον εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα, επενδύσεων.

Στη γεωργία, επίσης, ο παραδοσιακός τρόπος παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων βρίσκεται σε χρόνια κρίση, γεγονός που θέτει επιτακτικά το ζήτημα της ανασυγκρότησής της σε σύγχρονες βάσεις.

Η νέα αναθεώρηση της ΚΑΠ θα έχει δυσμενέστερες συνέπειες αν δεν υπάρξουν έγκαιρα οι κατάλληλες προσαρμογές.

Τα διαρθρωτικά και οργανωτικά προβλήματα, οι μεγάλες αποστάσεις από τα κέντρα κατανάλωσης παραμένουν ως κύριες επιβαρυντικές αιτίες στην αναφερόμενη κρίση, όπως επίσης και το χαμηλό επίπεδο τυποποίησης των αγροτικών προϊόντων και οι αδύνατοι μηχανισμοί συγκέντρωσης, εμπορίας και προβολής τους.

Αφετέρου, η πτώση του τουριστικού και ξενοδοχειακού εισοδήματος που ήδη, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις (ΣΕΤΕ), είναι πιθανόν να ανέρχεται σε περίπου 20% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή, έχει οδηγήσει πολλές τουριστικές επιχειρήσεις της περιοχής μας σε αδυναμία ανταπόκρισης έναντι των βασικών τους υποχρεώσεων (τραπεζικών, εργοδοτικών εισφορών κλπ), και εν όψει της επερχόμενης τουριστικής περιόδου του 2010 παρουσιάζεται ως πολύ πιθανή η σημαντική αύξηση της ανεργίας σε τοπικό επίπεδο. Δυσχέρειες που επιδεινώνονται λόγω των σημείων κάμψης που παρουσιάζει σε αξιοσημείωτο βαθμό το υφιστάμενο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης του Νομού Ρεθύμνης.

Η ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος του Νομού στη διεθνή αγορά συνεχίζει να στηρίζεται σε σημαντικό ποσοστό στις χαμηλές τιμές και στο μαζικό τουρισμό παραθεριστικού χαρακτήρα, διευκολύνοντας έτσι μονοπωλιακές πρακτικές ξένων τουριστικών πρακτόρων. Επίσης, η εποχικότητα δεν έχει μετριαστεί, τόσο από πλευράς αφίξεων, όσο και από πλευράς διανυκτερεύσεων. Η επιδεινούμενη κατά κεφαλήν ημερήσια δαπάνη δείχνει ότι δεν σημειώθηκε σημαντική πρόοδος προς τον, επί σειράν ετών, προσδοκώμενο ποιοτικό τουρισμό.

Επιπρόσθετα και πέραν των δεδομένων προβλημάτων που προκύπτουν από τον νησιωτικό χαρακτήρα της περιφέρειας Κρήτης, η μη ύπαρξη σταθερής ακτοπλοϊκής σύνδεσης του Ρεθύμνου με τον ηπειρωτικό κορμό, οδηγεί σε αυξημένο μεταφορικό κόστος των προϊόντων που διακινούνται από και προς το Νομό, και ένα ιδιαίτερα υψηλό κόστος καυσίμων. Η καθημερινή ακτοπλοϊκή σύνδεση του Ρεθύμνου με τον Πειραιά, αποτελεί πάγιο αίτημα όλων των φορέων και των κατοίκων του Νομού, για να σταματήσει, επιτέλους, η ταλαιπωρία των Ρεθεμνιωτών και, τελικά, να δοθεί στο Νομό μια ευκαιρία για περαιτέρω ανάπτυξη.

Επιπλέον, η καθημερινή ακτοπλοϊκή σύνδεση του Νομού με τον Πειραιά θα συμβάλλει τα μέγιστα στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των Ρεθυμνιώτικων επιχειρήσεων με τη μείωση του κόστους μεταφοράς προϊόντων και πρώτων υλών, και αναμένεται να συντελέσει στην αύξηση του τουρισμού, ιδιαίτερα του εσωτερικού με τη δυνατότητα που παρέχει για προσέλκυση μαθητικών εκδρομών, εξυπηρέτηση μετακίνησης φοιτητών και ακαδημαϊκής κοινότητας γενικότερα (υπενθυμίζουμε ότι στο Ρέθυμνο είναι εγκατεστημένη η έδρα του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ λειτουργεί και Τμήμα του ΤΕΙ Κρήτης) και γενικότερα πρόκειται να συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας.

Σημαντικό αναπτυξιακό έλλειμμα αποτελούν, επίσης, η μεγάλη υστέρηση του Νομού σε παραγωγικές υποδομές (αναφέρουμε εμφατικά την καθυστέρηση των έργων σχετικών με τους οδικούς άξονες – ΒΟΑΚ και κάθετους συνδετήριους με τα νότια παράλια), η αδικαιολόγητη καθυστέρηση της υλοποίησης των ιδιωτικών επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και η ασάφεια σχετικά με την δημιουργία ή μη λιμανιού στα Νότια της Κρήτης, παράγοντες επιβαρυντικοί που επηρεάζουν όλους τους επιμέρους τομείς της οικονομίας του Νομού μας.

Τέλος, και ειδικότερα για τον τομέα της Μεταποίησης, θεωρούμε επιβεβλημένη την άμεση χωροθέτηση της επέκτασης του ΒΙΟΠΑ Ρεθύμνου, αφού όλα τα διαθέσιμα οικόπεδα έχουν από τα πρώτα στάδια της εξέλιξης του έργου διατεθεί σε ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις.

Ειδικότερα, θεωρούμε απαραίτητη την εξασφάλιση πόρων για την άμεση υλοποίηση των σχεδίων της Διοίκησης του Βιοτεχνικού Πάρκου Ρεθύμνου (ΒΙΟΠΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΑΕ) που περιλαμβάνουν νέες σημαντικές πρωτοβουλίες τόσο για το Νομό, όσο και για την περαιτέρω ανάπτυξη του βιοτεχνικού πάρκου. Αναλυτικά:

1.         Επέκταση του ΒΙΟΠΑ Ρεθύμνου σε έκταση τουλάχιστον 200-300 στρεμμάτων για την εγκατάσταση και άλλων επιχειρήσεων, καθώς ο Νομός δε διαθέτει άλλη εγκεκριμένη Β.Ε.ΠΕ. και υπάρχει πληθώρα αιτήσεων αγοράς οικοπέδων.

2.         Εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 80 KW στο χώρο του ΒΙΟΠΑ, έργο που έχει ήδη εγκριθεί από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, για την κάλυψη μέρους των αναγκών του σε ηλεκτρική ενέργεια.

3.         Δημιουργία Θερμοκοιτίδας Δημιουργικών Επιχειρήσεων ?Creative Industries? σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο, το ΤΕΙ, το Πολυτεχνείο και το Ίδρυμα Τεχνολογίας Έρευνας (ΙΤΕ) Κρήτης, σε κτίριο εμβαδού 700-800 τετρ. μέτρων και ένταξή της στον Πόλο Καινοτομίας Κρήτης, με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ.

4.         Δημιουργία Πολυχρηστικού Συνεδριακού και Εκθεσιακού Εμπορικού Κέντρου δυναμικότητας 1000 ατόμων, σε έκταση 8-10 στρεμμάτων.

Εκτός από την ανάγκη ανάπτυξης του υπάρχοντος ΒΙΟΠΑ, θεωρούμε επιβεβλημένη τη χωροθέτηση νέου Βιοτεχνικού Πάρκου στην περιοχή «Καστελοχαλέπα» στα πλαίσια της επικείμενης έγκρισης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Ρεθύμνου, όπως επίσης και τη χωροθέτηση Βιοτεχνικών Πάρκων σε όλους τους Δήμους του Νομού μας στα πλαίσια της κατάρτισης των Σχεδίων Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ).

Επιπλέον υπάρχει απόλυτη ανάγκη χωροθέτησης στο Νομό μας Βιοτεχνικών Πάρκων Μέσης όχλησης προκειμένου να μπορούν να εγκατασταθούν σε αυτά οι μονάδες επεξεργασίας των βασικών γεωργικών προϊόντων του (ελαιουργεία, τυροκομεία) για να σταματήσει η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και να επιτευχθεί η πολυπόθητος αειφόρος ανάπτυξη.

Επιπρόσθετα και σε σχέση με τον δευτερογενή τομέα, χρειάζονται νέες υποδομές σε μεταφορικά δίκτυα, αποθηκευτικοί χώροι, εγκαταστάσεις πιστοποίησης ποιότητας και εκθεσιακοί χώροι.

Τέλος, η ενίσχυση της Επιχειρηματικότητας σε ζωτικούς τομείς της τοπικής οικονομίας (τυποποίηση και μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, χειροτεχνία) κρίνεται ως επιτακτική προτεραιότητα.

ΙΙ. Προτάσεις και μέτρα σχετικά με το πρόβλημα ρευστότητας της οικονομίας:

Στην κρίσιμη παρούσα συγκυρία, η ενίσχυση της ρευστότητας χωρίς την αύξηση των αντίστοιχων χορηγήσεων από τα τραπεζικά ιδρύματα, είναι πολύ δύσκολο να προκύψει.

Ειδικότερα, η λειτουργία της βάσης δεδομένων της ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ Α.Ε, που περιλαμβάνει περίπου 2,5 εκατομμύρια φυσικά και νομικά πρόσωπα, έχει δημιουργήσει σοβαρότατα προβλήματα στις συναλλαγές, ενώ το παρόν σύστημα διατήρησης των δυσμενών στοιχείων της συμπεριφοράς δανειοληπτών που βρέθηκαν καθ οιονδήποτε τρόπο να περιέχονται στη βάση αυτή, δημιουργεί πολλαπλασιαστικά δυσχερή φαινόμενα που επιδεινώνουν την ρευστότητα στην ίδια την αγορά ως σύνολο.

Είναι επίσης γνωστό ότι, παρά τις μειώσεις των χρονικών ορίων που τηρούνται οι πληροφορίες δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς (που επέφερε ο Ν.3259/2004), εξακολουθεί να απαιτείται, ακόμα και αν έχει εξοφληθεί η απαίτηση, προκειμένου για μεταβολή ή διαγραφή για επιταγές -συναλλαγματικές, η τήρηση του αρχείου για τρία (3) χρόνια, προκειμένου για καταγγελίες συμβάσεων, για διαταγές πληρωμής πέντε (5) χρόνια και προκειμένου για προγράμματα πλειστηριασμών, κατασχέσεις επιταγών, κυρώσεις διοικητικές του Υπουργείου Οικονομίας & Οικονομικών επτά (7) χρόνια. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, υπάρχουν παραβάσεις που δεν διαγράφονται ποτέ, π.χ. πτώχευση.  Για να «σβηστεί» ο δανειολήπτης από το σύστημα, θα πρέπει ο ίδιος να υποβάλει αίτηση στον «Τειρεσία», καθώς οι τράπεζες πολύ συχνά παραλείπουν να ενημερώσουν την τακτοποίηση της οφειλής για τη διαγραφή του.

Έχοντας σαν δεδομένο τα παραπάνω, οι προτάσεις του Επιμελητηρίου μας συνίστανται στα εξής:

α) Άμεση επανεξέταση των χρονικών ορίων παραμονής των συναλλακτικών δεδομένων στις βάσεις δεδομένων του Τειρεσία, με σκοπό να διαμορφωθεί εκ νέου η τράπεζα δεδομένων του Τειρεσία από μηδενική βάση και με γνώμονα την γενική μείωσή τους σε όλες τις κατηγορίες.

β) Επιπρόσθετα, ο χρόνος παραμονής των συναλλασσομένων στις σχετικές λίστες να διαμορφωθεί κύρια με γνώμονα την προστασία του γενικότερου συναλλακτικού πλαισίου που θα πρέπει να διέπει την αγορά, και όχι με αποκλειστικό κριτήριο την υπερβολική συχνά προστασία των τραπεζών από μελλοντικές επισφάλειες.

Έτσι, δεν θα πρέπει να διατηρηθούν στα ίδια χρονικά όρια τα στοιχεία αυτών που κάποτε δεν ήταν σε θέση να καλύψουν εμπρόθεσμα μία επιταγή με αυτά των συναλλασσομένων που εκδίδουν κατά συρροή ακάλυπτες επιταγές. Αντίστοιχες διαβαθμίσεις θα πρέπει να ισχύουν για αυτούς που, για παράδειγμα, έχουν καθυστερήσει δόσεις στεγαστικού ή επαγγελματικού δανείου ή με αυτούς που έχουν αποδεδειγμένα προβεί σε δόλια πτώχευση.

γ) Οι Τράπεζες θα πρέπει να υποχρεωθούν να ενημερώνουν αυτές οι ίδιες τον «Τειρεσία» αμέσως μόλις οι πελάτες τους διευθετούν τις οφειλές τους, χωρίς να απαιτείται ενέργεια του υποκειμένου, όπως άλλωστε κάνουν και για την ύπαρξη οφειλών εντός των δικών τους αρχείων.

δ) Ειδικά για την παρούσα περίοδο, πιστεύουμε ότι είναι θεμιτό να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις που για ΠΡΩΤΗ φορά μεσούσης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης εισάγονται στο σύστημα «Τειρεσίας».

ε) Θεωρούμε δίκαιο και λειτουργικότερο το να θεσμοθετηθεί ότι πριν από την επιβολή των σχετικών δυσμενών μέτρων σε συναλλασσόμενο λόγω της καταχώρησης στο Αρχείο Δεδομένων Οικονομικής Συμπεριφοράς του «Τειρεσία», να υπάρχει επικοινωνία της τράπεζας με τον ενδιαφερόμενο για να ζητούνται εξηγήσεις ή να εξετάζεται η δυνατότητα διακανονισμού.

στ) Ως σχετική με την παραπάνω πρόταση, θεωρούμε ότι θα μπορούσε επίσης να εξεταστεί και η δυνατότητα συμμετοχής του δημοσίου στις διαδικασίες καταχώρησης στο Αρχείο Δεδομένων Οικονομικής Συμπεριφοράς με την χορήγηση στον ενδιαφερόμενο συναλλασσόμενο του δικαιώματος ένστασης κατά της καταχώρησης σε περίπτωση ύπαρξης αποδεικτικών στοιχείων για την μη δόλια υπαιτιότητα του συναλλασσομένου ως προς την ασυνέπεια (πχ έκτακτα προσωπικά γεγονότα – ασθένεια, έκτακτη ζημία από φυσική καταστροφή κλπ), μέσω της δημιουργίας επιτροπής εξέτασης της ένστασης στην οποία θα συμμετέχει και εκπρόσωπος του κράτους.

Άλλα μέτρα που θεωρούμε δόκιμα ως προς την επίτευξη του στόχου ενίσχυσης της ρευστότητας είναι τα παρακάτω:

1) Κατά το δυνατόν άμεση ενεργοποίηση όλων των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ που επιλέξιμοι δικαιούχοι τους είναι επιχειρήσεις.

2) Άμεση ενεργοποίηση των αποφάσεων του ΥΠ.ΟΙ.Ο. για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης (Απόφαση με αριθ.2/49086/0025/03.07.2009 για την πρόσβαση των επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση με την παροχή εγγυήσεων μέσω προσωρινού πλαισίου στήριξης, και Απόφαση με αριθ.2/54979/0025/23.07.2009) με ταυτόχρονη εξέταση της δυνατότητας αύξησης του συνολικού ύψους της αξίας των παρεχόμενων εγγυήσεων.

3) Εξέταση της δυνατότητας αύξησης της συμμετοχής του κράτους στο μετοχικό κεφάλαιο τραπεζικού/ων ιδρύματος/ων, όπως της Αγροτικής Τράπεζας, του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, της Τράπεζας Αττικής κλπ, με σκοπό την δημιουργία ανταγωνιστικότερου περιβάλλοντος στο πιστωτικό σύστημα της χώρας ως προς την χορήγηση δανειακών κεφαλαίων με μικρότερο spread και με ελαστικότερα από τα τρέχοντα αδικαιολόγητα αυστηρά κριτήρια.

4) Τέλος, χαιρετίζουμε την όποια παρέμβαση της Κυβέρνησης στην πολιτική των Τραπεζών για μείωση των επιτοκίων καταναλωτικής πίστης, και ιδιαίτερα των πιστωτικών καρτών προκειμένου να τονωθεί η κατανάλωση, ενώ προτείνουμε επίσης την κατάργηση της εισφοράς του 0,6% επί των επιχειρηματικών δανείων.

ΙΙΙ. Προτάσεις σχετικά με τους όρους και τις διαδικασίες εγγυοδοσίας μέσω του ΤΕΜΠΜΕ, ώστε να στηριχθούν υγιείς επιχειρήσεις:

Όπως γνωρίζετε, οι τράπεζες έχουν γίνει εξαιρετικά φειδωλές στη χορήγηση πιστώσεων, πρακτική που επιβεβαιώνεται και από την περαιτέρω μείωση, στο 7,9% της πιστωτικής επέκτασης που σημειώθηκε τον περασμένο μήνα Ιούλιο.

Η λειτουργία του ΤΕΜΠΜΕ έχει ήδη προσθέσει ένα σημαντικό εργαλείο προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της πρόσβασης των επιχειρήσεων στο τραπεζικό σύστημα. Θεωρούμε ότι η ΤΕΜΠΜΕ ΑΕ μπορεί να συμμετάσχει περισσότερο ενεργά στο σκέλος της παροχής εγγυοδοσίας επιχειρηματικού δανεισμού ως εξής:

Σε σχέση με τα υφιστάμενα προγράμματα παροχής εγγυοδοσίας για κεφάλαια κίνησης του ΤΕΜΠΜΕ, θεωρούμε ότι εάν και εφόσον αποκλείεται η συνέχιση της επιδότησης του επιτοκίου για κεφάλαια κίνησης (πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ Ι), παρόλα αυτά, το υφιστάμενο πρόγραμμα (πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ ΙΙ), θα μπορούσε να αποδειχθεί λειτουργικότερο, αλλά κυρίως περισσότερο προσβάσιμο, από τις επιχειρήσεις, υπό τις εξής προϋποθέσεις:

α) Άρση της προϋπόθεσης κερδοφορίας και για τα τρία τελευταία έτη. Υπάρχουν πολλές οικογενειακές φερέγγυες επιχειρήσεις που, λόγω των τελευταίων δυσμενών διεθνών και τοπικών συνθηκών, δεν παρουσίασαν κερδοφορία και τα τρία τελευταία έτη. Άλλες έχουν κερδοφορία τα δύο έτη και πολύ μικρή ζημία μόνο ένα έτος.

β) Αλλαγή της διαδικασίας ούτως ώστε οι ενδιαφερόμενοι να έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν, πριν την υποβολή αιτήματος δανειοδότησης στην τράπεζα, αντίστοιχη ηλεκτρονική αίτηση στο ΤΕΜΠΜΕ, ώστε η αξιολόγηση να γίνεται απευθείας από το Ταμείο με βάση τα υφιστάμενα φορολογικά στοιχεία τους και να παρέχεται άμεσα ανάλογο ύψος εγγύησης στην ενδιαφερόμενη επιχείρηση. Με αυτό τον τρόπο η επιχείρηση θα διαθέτει ένα επιπλέον διαπραγματευτικό ατού έναντι της εκάστοτε τράπεζας.

γ) Καθιέρωση ενός μέσου ενδεικτικού ποσοστού λειτουργικών υποχρεώσεων ως προς τις πωλήσεις ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας και παροχή προτεραιότητας εγγυοδοσίας στις επιχειρήσεις εκείνες, οι οποίες εμφανίζουν ένα υψηλότερο ποσοστό λειτουργικών εξόδων ως προς τις πωλήσεις τους από αυτό το ενδεικτικό ποσοστό. Προϋπόθεση φυσικά θα είναι η συνέπεια εξυπηρέτησης των τυχόν προηγούμενων δανειακών υποχρεώσεων από τις επιχειρήσεις για το διάστημα μέχρι την έναρξη της κρίσης, δηλαδή μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2008. 

δ) Παροχή προτεραιότητας εγγυοδοσίας στις επιχειρήσεις εκείνες, οι οποίες αποδεδειγμένα εμφανίζουν τρέχουσες δυσκολίες εξασφάλισης επαρκούς ρευστότητας, χωρίς άμεση δική τους υπαιτιότητα (αυξημένες επισφάλειες, ακάλυπτες επιταγές πελατών κλπ).